Als allerlaatste van de lijsttrekkers wil ik op dit moment en op deze plek ook mijn persoonlijke reactie op de verkiezingsuitslag met u delen.

Ja, inderdaad, nu pas. Omdat ik denk dat het, juist in de politiek, soms goed is even afstand te nemen in plaats van gelijk in emotionele soundbites te gaan staan dealen, waar nog bijkomt dat ik al op dinsdagavond, toen bleek dat er in geen van de grote NOS-tv-debatten ruimte voor mij zou worden ingeruimd, besloot wat me time te nemen, temeer omdat het vooruitzicht een groot deel van de woensdagavond en –nacht door te moeten brengen in een horeca-etablissement, omringd door mijn aanhang, in de hoop dat een of andere verslaggever die niemand ooit op tv had gezien mijn tranentrekkende vragen zou gaan stellen over het feitelijke resultaat – althans eerste exitpoll, althans eerste officiele prognose op de feitelijke uitslag – terwijl die aanhang op mijn kosten bier stond te slempen en op hoge toon gesprekken stond te voeren over welke crypto het beste is om nu in te beleggen, en Feyenoord of PSV vraagteken uitroepteken, dat dat vooruitzicht mij echt even teveel werd.

Zeker ook omdat het resultaat niet was wat wij ervan verwachten, dat kan ik hier wel toegeven. Maar ik blijf erbij: juist een partij die in geen enkele peiling vooraf feitelijk genoemd werd (mean, lean en ongezien, fijne zin van ons socials-team), juist een partij die dacht en denkt in aantal stemmen en niet in aantallen zetels, juist een partij die niet links is, niet rechts, niet recht-door-zee, maar menselijke waardes als vriendelijkheid, drinkwater voor iedereen, postbezorging binnen twee dagen, betere weersvoorspellingen en natuurlijk (zoals elke VVD-stemmer) keihard eigenbelang voorop stelt, had het veel beter kunnen doen. Moeten doen, zelfs.

Waarna de vraag van verantwoordelijkheid voor de uitslag natuurlijk direct opkomt. Ik neem die verantwoordelijkheid, geachte kiezer, ik loop daar niet voor weg, ik ga u niet met tranen in mijn stem bedanken voor uw inzet en betrokkenheid, om daarna het democratische stokje over te geven aan een nog te benoemen opvolger, al was het maar omdat ik ook zo gauw geen idee zou hebben wie dat zou kunnen zijn. Ik sta voor deze partij, deze beweging, ik geloof in deze partij, ik bén deze beweging. En dat we afgelopen woensdag niet de grootste zijn geworden, sterker nog, dat we niet eens in de buurt van dat scherm van Albert Bos kwamen, betekent natuurlijk op geen enkele manier niet dat we dat niet wel zouden kunnen worden, want dat is zo, of niet zo, al naar gelang of iemand de moeite zou willen nemen te tellen hoe vaak ik niet heb gezegd….Het Kan Wél, zou ik willen roepen, maar zelfs die kreet, zo vaak door mijn wanhopige moedertje geuit in mijn jonge jaren, werd onlangs door een andere partijleider gekaapt. Die ik natuurlijk meteen had moeten feliciteren, maar ik heb nu echt even mijn handen vol aan mezelf.

Wij zijn en blijven als partij beschikbaar om aan te schuiven aan de onderhandelingstafel, ter informatie, formatie, of gewoon een moment van nieuwe inhoudelijke krankzinnigheid na anderhalf jaar BBB.

En nu op naar de gemeenteraadsverkiezingen in maart!

De afgelopen week zag ik heel veel herfstbos. Dat heeft natuurlijk te maken met de laatste dagen van oktober, maar ook met een verblijf ergens in de driehoek Velp, Rozendaal, Rheden, Warschau. Inderdaad, die laatste hoort er niet echt bij, want dan zou het een vierhoek zijn geweest, maar als je eenmaal dwaalt in (of is het door?) op het oog oneindige bossen, en dan ook nog in het oostn van het land, dan is de link met Polen snel gemaakt, althans in mijn hardwerkende hoofd.
En wat was het mooi, wat is het mooi, wat zijn de herfstkleuren mooi!

Op de dag dat iedereen met gevoel voor democratie haar of zijn stem uitbracht, om daarna tot een uur of 21 in spanning te zitten – Joris Luyendijk noemde de verkiezingen een paar weken geleden niet zomaar de belangrijkste die wij meemaken – besloot ik hardlopend een flink deel van genoemd bosgebied te doorkruisen. Net voordat ik het terrein verliet waar ons natuurhuisje zich bevond zag ik een ontroerend bord: de passant werd opgeroepen zo’n grijparmpje mee te nemen, en een vuilniszakje, zodat tijdens de boswandeling alles dat zich niet in de natuur behoort te vinden, afval in ruimste zin, kon worden opgeraapt en meegenomen. Om het allemaal nog aantrekkelijker te maken werd bij het inleveren van grijpertje en gevulde zak een lekkernij beloofd. Regionale lekkernij denk ik, Rozendaalse Rotsjes of Velpse Varianten of Poolse Plofdropjes (uit Warschau) zelfs, waarbij het eerste met pinda’s is, het tweede keiharde knabbelkoekjes, en het derde alleen maar door mij verzonnen omdat ik me in mijn tweede regel zojuist in het verre oosten van Europa heb gemanoeuvreerd.

Twee gedachtes vochten om voorrang: wat is het mooi dat mensen zoiets bedenken, en dat mensen dat dan ook doen. Hou je omgeving schoon, hou de natuur in stand, laat je op geen enkele manier leiden door het cynisme en het populisme die in koor beweren dat het eigenlijk best goed gaat met de natuur, dat je stikstof kunt bestrijden door de normen aan te passen, dat klimaatverandering een woke verzinsel is dat heel veel geld kost om op te lossen, terwijl het helemaal niet opgelost hoeft te worden, want ‘het klimaat verandert altijd’. Bijgedachte: ooit schreef ik op deze plek over een bord uit mijn jeugd dat ik nooit meer vergat: laat niet als dank / voor het aangenaam verpozen / de eigenaar van het bos / de schillen en de dozen.

Poetische variant van: ruim je rotzooi achter je op; van: zolang er genoeg mensen zijn die wél zien dat de natuur, de lucht, de bodem en ons water bedreigd worden, en daarnaar handelen (en stemmen ook), kunnen we winnen, kunnen we overleven op een prettige manier.

Mijn tweede gedachte was: ik kan onmogelijk mijn geplande tempo, over kronkelende bospaden en behoorlijk wat heuveltjes ook, combineren met het rapen en verwerken van stukjes plastic of verpakkingen anderszins, om over blikjes en flesjes nog maar te zwijgen. Geen Rozendaals Rotsje voor mij dus, maar wel een kilometer of 17, 18 over genoemde paden en heuvels, en met de kleuren waar ik al even aan raakte. Groenig en bruin en goud en rood in zoveel schakeringen dat het me bijna de adem benam. Bijna, gelukkig, want 18 kilometer lopen zonder regelmatige ademhaling is, zeker op mijn leeftijd, niet aan te raden.

Ergens bij een P aan de bosrand kwam ik trouwens nog een bord tegen met de aanprijzing Genoeg reden voor Rheden. Ja, dat deed me als soms-poetisch schrijver best even pijn, maar de tekst onder de aanprijzing, die voor tweederde ging over waar je hiervandaan naartoe kunt: Arnhem is vlakbij, Duitsland is maar een uurtje rijden, bracht dan wel weer een grote grijns op mijn afgetrainde smoeltje.

Des avonds kwam de verkiezingsuitslag over ons heen, en dit is mijn duiding, als het gaat over de thema’s waar we hier elke vroege zondagochtend zo bij betrokken zijn: het is vreselijk dat klimaatontkennende partijen als PVV, JA21 en Forum zo groot zijn geworden, en dat de VVD denkt dat ondernemerschap met zo min mogelijk regels en zonder je troep achter je op te ruimen een goed idee is, maar laten we alsjeblieft volhouden in wat we doen, beschermen, bomen planten, duurzaam leven en waar nodig met zo’n grijparmpje afval oprapen.

Fijne zondag!

Soms zijn dingen nog erger dan je al dacht. Ik heb het deze keer niet over uw relatie, de resultaten van uw favoriete voetbalclub, of welk seksistisch/racistisch tv-programma onlangs een ringvormige publieksprijs kreeg ingebracht, ik heb het deze keer (weer) over voeding. In mijn column vorige week raakte ik even aan de ongezondheid van nogal wat voeding die ons wordt aangeboden, en dat je met een combinatie van marketing en andere commercie-trucs best veel mensen zover kunt krijgen dat voedsel te nuttigen. Omdat het niet al te duur is, omdat het vol zit met ingredienten en stofjes waar het lichaam (in eerste instantie) blij van wordt, omdat het OVERAL is vooral. Ik bedoel: je moet echt diep in een nog niet helemaal verzuurd bos verdwijnen om níet lastig gevallen te worden met snacks, tussendoortjes en andere zoetige, zoutige of vettige ‘lekkernijen’. En ‘toegevoegde proteïnen…’.

Geheel los van mijn column startte het Voedingscentrum een campagne op over eetdrammen. Ja, dat heeft met het bovenstaande te maken, en ja, het woord drammen zal zeker bewust gekozen zijn. Er zijn nogal wat mensen die het meer dan vervelend vinden gewezen te worden op de grote gevolgen van ons (consumptie)gedrag, zeker als die gevolgen k l i m a a t c r i s i s spellen, en veel van die mensen denken dat ze met de term klimaatdrammer!! wel van die last af waren. Nou, nee dus, want aandacht voor klimaatverandering is van groter belang dan ooit. En, vind ik leuk, de term drammen mag dus ook andersom ingezet worden. Om te laten zien dat het continu en overal aanbieden van voedsel en ‘voedsel’ soms vervelend is, soms ergerlijk, en uiteindelijk (denk ik) zelfs gevaarlijk.

Het Voedingscentrum laat op haar site met best lieve plaatjes zien dat waar je ook bent de stukken pizza, de energiedrankjes, de zakken chips en de overdreven ijsjes je aanklampen, je roepen, je volgen, omdat ze door jou genuttigd willen worden. Wakker Dier, die vanuit hun inzet voor dierwaardig leven en (dus) minder vleesconsumptie wat feller mogen en moeten zijn, liet me op instagram wat plaatjes zien van de manier waarop de hamburgerpooiers, frituurschuivers en vleesfanaten ons weten te bereiken. Een bushalte waarvan de hele zijwand uit hamburger bestaat, met de capslock-aanprijzing ‘gigantisch lekker’. Ja, daar is zeker over te discussieren.

De Vomar en de Plus – succesvolle supermarkten waarvan zover ik weet geen enkele voormalige topman zijn zwarte geld in de koelkast goed hield – die prijs-stunten met vlees en vleeswaren. Het is zowel een manier om meer klanten te lokken, als een heel slecht idee, omdat dat goedkope vlees gemiddeld gesproken een niet al te fijne herkomst heeft, denk megastallen, ophokken, slachthuishel.

En dan de KFC. Ze adverteren met friet, burgers en plofkip-nuggets en het bijschrift ‘goedkoper dan je boodschappen’, omdat je dit voor 3,75 pp kunt nuttigen. In plaats van een normale maaltijd, ja.

Het is zo laag en lelijk en vernietigend voor de (volks)gezondheid, dat je alleen maar kunt hopen dat er een hel bestaat waar alle topmannen en marketeers van deze club tot het einde der tijden in extreem-hete omstandigheden door miljoenen kippen gepikt zullen worden.

Ik ben een optimistisch mens. Geregeld tref ik nog soortgenoten, maar wellicht heeft ook dat te maken met de bubbel waarin ik mij beweeg. Dat er, natuurlijk, een grote bubbel met realisten bestaat, die steeds meer overlapt met pessimisten (en hier en daar een egoist, die denkt: zolang Ik zoveel mogelijk voor MEZELF kies blijft er in elk geval genoeg over voor MIJ), en dat daarnaast of eigenlijk in de verre verte nog een bubbel optimisten is. Een bubbeltje. Velen van hen lazen onlangs het essay Optimisme zonder hoop van Tommy Wieringa, en dat kan ik u ook aanraden, eerlijk gezegd.
Optimist dus, waarna het tijd is voor de ‘maar..’ in deze column.

Als we toe blijven staan dat de vleeslobby het Europese vlees (en agro-) beleid grotendeels bepaalt, tot aan het werkelijk krankzinnige voorstel woorden als (veggie)burger en (soja)worst te verbieden, ‘omdat consumenten in de war zouden kunnen raken’ komt het niet goed. Het enige doel van genoemde lobby is namelijk: u moet vlees eten, dan weer vlees eten en dan nog meer vlees eten, en vooral geen idee hebben dat er goede en gezonde alternatieven zijn.

Als we toe blijven staan dat elke voedselproducent zo ongeveer elk soort voedsel (en dingen die daar op lijken) op de markt mag slingeren, om aansluitend met marketing, commercials en andere uitingen van ‘leugens met mooie plaatjes’ dat product bij zoveel mogelijk mensen onder de aandacht te brengen, komt het niet goed. Het enige doel van genoemde producenten is namelijk omzet draaien, dat de consument er dik of anderszins ongezond van wordt, met alle lange termijn-gevolgen van dien, zal hem/haar aan de spreekwoordelijke reet roesten.

Als we toe blijven staan dat het aanbod in uw supermarkt voor zo’n 80% ongezond is (bij aanbiedingen ligt dat percentage hoger), als we toe blijven staan dat voedsel werkelijk overal is, en dat bijvoorbeeld stationshallen zo ongeveer opgetrokken lijken uit bladerdeeg en energiedrankjes (met toegevoegde proteinen!), dan komt het niet goed. Zeker als er geregeld vertragingen en verstoringen optreden op momenten dat de gewone hardwerkende Nederlander zijn vaker optredende namiddag-hongergevoel voelt opkomen. De wachttijd wordt opgevuld met ongezond vaak vettig eten, de Schijf van Vijf verwaait ergens aan het eind van perron 13. Waar nog bijkomt dat ik geregeld in de namiddag, onderweg naar een volgend theater, in de trein zit, en ik het lastig vind 60 minuten ofzo in de lucht van die vettige snacks en bakjes opgeleukte aardappelstengels door te brengen. 60 Minuten, een frituur, inderdaad. Maar dat is puur voor de liefhebbers van woordgrapjes.

Als we toe blijven staan dat het luide deel van de agrosector al het bovenstaande in stand houdt, terwijl een ander deel van die sector, en werkelijk iedereen die iets met zorg, overgewicht en chronische aandoeningen van doen heeft weet dat we naar een veel plantaardiger dieet toe moeten (en kunnen) – uiteindelijk 80/20, waarbij 20% het niet-plantaardige beslaat – dan komt het niet goed.

Wat we nodig hebben, denk ik, is politici die wél durven in te grijpen, die wel richting geven, die ongemakkelijke ongezondheidswaarheden durven delen, die niet de markt laten bepalen, maar kiezen voor gezondheid en welzijn op lange termijn.
Ik ben een optimist, maar het wordt echt tijd voor realisme (durf, eerlijkheid) in de politiek.