Als allerlaatste van de lijsttrekkers wil ik op dit moment en op deze plek ook mijn persoonlijke reactie op de verkiezingsuitslag met u delen.

Ja, inderdaad, nu pas. Omdat ik denk dat het, juist in de politiek, soms goed is even afstand te nemen in plaats van gelijk in emotionele soundbites te gaan staan dealen, waar nog bijkomt dat ik al op dinsdagavond, toen bleek dat er in geen van de grote NOS-tv-debatten ruimte voor mij zou worden ingeruimd, besloot wat me time te nemen, temeer omdat het vooruitzicht een groot deel van de woensdagavond en –nacht door te moeten brengen in een horeca-etablissement, omringd door mijn aanhang, in de hoop dat een of andere verslaggever die niemand ooit op tv had gezien mijn tranentrekkende vragen zou gaan stellen over het feitelijke resultaat – althans eerste exitpoll, althans eerste officiele prognose op de feitelijke uitslag – terwijl die aanhang op mijn kosten bier stond te slempen en op hoge toon gesprekken stond te voeren over welke crypto het beste is om nu in te beleggen, en Feyenoord of PSV vraagteken uitroepteken, dat dat vooruitzicht mij echt even teveel werd.

Zeker ook omdat het resultaat niet was wat wij ervan verwachten, dat kan ik hier wel toegeven. Maar ik blijf erbij: juist een partij die in geen enkele peiling vooraf feitelijk genoemd werd (mean, lean en ongezien, fijne zin van ons socials-team), juist een partij die dacht en denkt in aantal stemmen en niet in aantallen zetels, juist een partij die niet links is, niet rechts, niet recht-door-zee, maar menselijke waardes als vriendelijkheid, drinkwater voor iedereen, postbezorging binnen twee dagen, betere weersvoorspellingen en natuurlijk (zoals elke VVD-stemmer) keihard eigenbelang voorop stelt, had het veel beter kunnen doen. Moeten doen, zelfs.

Waarna de vraag van verantwoordelijkheid voor de uitslag natuurlijk direct opkomt. Ik neem die verantwoordelijkheid, geachte kiezer, ik loop daar niet voor weg, ik ga u niet met tranen in mijn stem bedanken voor uw inzet en betrokkenheid, om daarna het democratische stokje over te geven aan een nog te benoemen opvolger, al was het maar omdat ik ook zo gauw geen idee zou hebben wie dat zou kunnen zijn. Ik sta voor deze partij, deze beweging, ik geloof in deze partij, ik bén deze beweging. En dat we afgelopen woensdag niet de grootste zijn geworden, sterker nog, dat we niet eens in de buurt van dat scherm van Albert Bos kwamen, betekent natuurlijk op geen enkele manier niet dat we dat niet wel zouden kunnen worden, want dat is zo, of niet zo, al naar gelang of iemand de moeite zou willen nemen te tellen hoe vaak ik niet heb gezegd….Het Kan Wél, zou ik willen roepen, maar zelfs die kreet, zo vaak door mijn wanhopige moedertje geuit in mijn jonge jaren, werd onlangs door een andere partijleider gekaapt. Die ik natuurlijk meteen had moeten feliciteren, maar ik heb nu echt even mijn handen vol aan mezelf.

Wij zijn en blijven als partij beschikbaar om aan te schuiven aan de onderhandelingstafel, ter informatie, formatie, of gewoon een moment van nieuwe inhoudelijke krankzinnigheid na anderhalf jaar BBB.

En nu op naar de gemeenteraadsverkiezingen in maart!

De afgelopen week zag ik heel veel herfstbos. Dat heeft natuurlijk te maken met de laatste dagen van oktober, maar ook met een verblijf ergens in de driehoek Velp, Rozendaal, Rheden, Warschau. Inderdaad, die laatste hoort er niet echt bij, want dan zou het een vierhoek zijn geweest, maar als je eenmaal dwaalt in (of is het door?) op het oog oneindige bossen, en dan ook nog in het oostn van het land, dan is de link met Polen snel gemaakt, althans in mijn hardwerkende hoofd.
En wat was het mooi, wat is het mooi, wat zijn de herfstkleuren mooi!

Op de dag dat iedereen met gevoel voor democratie haar of zijn stem uitbracht, om daarna tot een uur of 21 in spanning te zitten – Joris Luyendijk noemde de verkiezingen een paar weken geleden niet zomaar de belangrijkste die wij meemaken – besloot ik hardlopend een flink deel van genoemd bosgebied te doorkruisen. Net voordat ik het terrein verliet waar ons natuurhuisje zich bevond zag ik een ontroerend bord: de passant werd opgeroepen zo’n grijparmpje mee te nemen, en een vuilniszakje, zodat tijdens de boswandeling alles dat zich niet in de natuur behoort te vinden, afval in ruimste zin, kon worden opgeraapt en meegenomen. Om het allemaal nog aantrekkelijker te maken werd bij het inleveren van grijpertje en gevulde zak een lekkernij beloofd. Regionale lekkernij denk ik, Rozendaalse Rotsjes of Velpse Varianten of Poolse Plofdropjes (uit Warschau) zelfs, waarbij het eerste met pinda’s is, het tweede keiharde knabbelkoekjes, en het derde alleen maar door mij verzonnen omdat ik me in mijn tweede regel zojuist in het verre oosten van Europa heb gemanoeuvreerd.

Twee gedachtes vochten om voorrang: wat is het mooi dat mensen zoiets bedenken, en dat mensen dat dan ook doen. Hou je omgeving schoon, hou de natuur in stand, laat je op geen enkele manier leiden door het cynisme en het populisme die in koor beweren dat het eigenlijk best goed gaat met de natuur, dat je stikstof kunt bestrijden door de normen aan te passen, dat klimaatverandering een woke verzinsel is dat heel veel geld kost om op te lossen, terwijl het helemaal niet opgelost hoeft te worden, want ‘het klimaat verandert altijd’. Bijgedachte: ooit schreef ik op deze plek over een bord uit mijn jeugd dat ik nooit meer vergat: laat niet als dank / voor het aangenaam verpozen / de eigenaar van het bos / de schillen en de dozen.

Poetische variant van: ruim je rotzooi achter je op; van: zolang er genoeg mensen zijn die wél zien dat de natuur, de lucht, de bodem en ons water bedreigd worden, en daarnaar handelen (en stemmen ook), kunnen we winnen, kunnen we overleven op een prettige manier.

Mijn tweede gedachte was: ik kan onmogelijk mijn geplande tempo, over kronkelende bospaden en behoorlijk wat heuveltjes ook, combineren met het rapen en verwerken van stukjes plastic of verpakkingen anderszins, om over blikjes en flesjes nog maar te zwijgen. Geen Rozendaals Rotsje voor mij dus, maar wel een kilometer of 17, 18 over genoemde paden en heuvels, en met de kleuren waar ik al even aan raakte. Groenig en bruin en goud en rood in zoveel schakeringen dat het me bijna de adem benam. Bijna, gelukkig, want 18 kilometer lopen zonder regelmatige ademhaling is, zeker op mijn leeftijd, niet aan te raden.

Ergens bij een P aan de bosrand kwam ik trouwens nog een bord tegen met de aanprijzing Genoeg reden voor Rheden. Ja, dat deed me als soms-poetisch schrijver best even pijn, maar de tekst onder de aanprijzing, die voor tweederde ging over waar je hiervandaan naartoe kunt: Arnhem is vlakbij, Duitsland is maar een uurtje rijden, bracht dan wel weer een grote grijns op mijn afgetrainde smoeltje.

Des avonds kwam de verkiezingsuitslag over ons heen, en dit is mijn duiding, als het gaat over de thema’s waar we hier elke vroege zondagochtend zo bij betrokken zijn: het is vreselijk dat klimaatontkennende partijen als PVV, JA21 en Forum zo groot zijn geworden, en dat de VVD denkt dat ondernemerschap met zo min mogelijk regels en zonder je troep achter je op te ruimen een goed idee is, maar laten we alsjeblieft volhouden in wat we doen, beschermen, bomen planten, duurzaam leven en waar nodig met zo’n grijparmpje afval oprapen.

Fijne zondag!

Soms zijn dingen nog erger dan je al dacht. Ik heb het deze keer niet over uw relatie, de resultaten van uw favoriete voetbalclub, of welk seksistisch/racistisch tv-programma onlangs een ringvormige publieksprijs kreeg ingebracht, ik heb het deze keer (weer) over voeding. In mijn column vorige week raakte ik even aan de ongezondheid van nogal wat voeding die ons wordt aangeboden, en dat je met een combinatie van marketing en andere commercie-trucs best veel mensen zover kunt krijgen dat voedsel te nuttigen. Omdat het niet al te duur is, omdat het vol zit met ingredienten en stofjes waar het lichaam (in eerste instantie) blij van wordt, omdat het OVERAL is vooral. Ik bedoel: je moet echt diep in een nog niet helemaal verzuurd bos verdwijnen om níet lastig gevallen te worden met snacks, tussendoortjes en andere zoetige, zoutige of vettige ‘lekkernijen’. En ‘toegevoegde proteïnen…’.

Geheel los van mijn column startte het Voedingscentrum een campagne op over eetdrammen. Ja, dat heeft met het bovenstaande te maken, en ja, het woord drammen zal zeker bewust gekozen zijn. Er zijn nogal wat mensen die het meer dan vervelend vinden gewezen te worden op de grote gevolgen van ons (consumptie)gedrag, zeker als die gevolgen k l i m a a t c r i s i s spellen, en veel van die mensen denken dat ze met de term klimaatdrammer!! wel van die last af waren. Nou, nee dus, want aandacht voor klimaatverandering is van groter belang dan ooit. En, vind ik leuk, de term drammen mag dus ook andersom ingezet worden. Om te laten zien dat het continu en overal aanbieden van voedsel en ‘voedsel’ soms vervelend is, soms ergerlijk, en uiteindelijk (denk ik) zelfs gevaarlijk.

Het Voedingscentrum laat op haar site met best lieve plaatjes zien dat waar je ook bent de stukken pizza, de energiedrankjes, de zakken chips en de overdreven ijsjes je aanklampen, je roepen, je volgen, omdat ze door jou genuttigd willen worden. Wakker Dier, die vanuit hun inzet voor dierwaardig leven en (dus) minder vleesconsumptie wat feller mogen en moeten zijn, liet me op instagram wat plaatjes zien van de manier waarop de hamburgerpooiers, frituurschuivers en vleesfanaten ons weten te bereiken. Een bushalte waarvan de hele zijwand uit hamburger bestaat, met de capslock-aanprijzing ‘gigantisch lekker’. Ja, daar is zeker over te discussieren.

De Vomar en de Plus – succesvolle supermarkten waarvan zover ik weet geen enkele voormalige topman zijn zwarte geld in de koelkast goed hield – die prijs-stunten met vlees en vleeswaren. Het is zowel een manier om meer klanten te lokken, als een heel slecht idee, omdat dat goedkope vlees gemiddeld gesproken een niet al te fijne herkomst heeft, denk megastallen, ophokken, slachthuishel.

En dan de KFC. Ze adverteren met friet, burgers en plofkip-nuggets en het bijschrift ‘goedkoper dan je boodschappen’, omdat je dit voor 3,75 pp kunt nuttigen. In plaats van een normale maaltijd, ja.

Het is zo laag en lelijk en vernietigend voor de (volks)gezondheid, dat je alleen maar kunt hopen dat er een hel bestaat waar alle topmannen en marketeers van deze club tot het einde der tijden in extreem-hete omstandigheden door miljoenen kippen gepikt zullen worden.

Ik ben een optimistisch mens. Geregeld tref ik nog soortgenoten, maar wellicht heeft ook dat te maken met de bubbel waarin ik mij beweeg. Dat er, natuurlijk, een grote bubbel met realisten bestaat, die steeds meer overlapt met pessimisten (en hier en daar een egoist, die denkt: zolang Ik zoveel mogelijk voor MEZELF kies blijft er in elk geval genoeg over voor MIJ), en dat daarnaast of eigenlijk in de verre verte nog een bubbel optimisten is. Een bubbeltje. Velen van hen lazen onlangs het essay Optimisme zonder hoop van Tommy Wieringa, en dat kan ik u ook aanraden, eerlijk gezegd.
Optimist dus, waarna het tijd is voor de ‘maar..’ in deze column.

Als we toe blijven staan dat de vleeslobby het Europese vlees (en agro-) beleid grotendeels bepaalt, tot aan het werkelijk krankzinnige voorstel woorden als (veggie)burger en (soja)worst te verbieden, ‘omdat consumenten in de war zouden kunnen raken’ komt het niet goed. Het enige doel van genoemde lobby is namelijk: u moet vlees eten, dan weer vlees eten en dan nog meer vlees eten, en vooral geen idee hebben dat er goede en gezonde alternatieven zijn.

Als we toe blijven staan dat elke voedselproducent zo ongeveer elk soort voedsel (en dingen die daar op lijken) op de markt mag slingeren, om aansluitend met marketing, commercials en andere uitingen van ‘leugens met mooie plaatjes’ dat product bij zoveel mogelijk mensen onder de aandacht te brengen, komt het niet goed. Het enige doel van genoemde producenten is namelijk omzet draaien, dat de consument er dik of anderszins ongezond van wordt, met alle lange termijn-gevolgen van dien, zal hem/haar aan de spreekwoordelijke reet roesten.

Als we toe blijven staan dat het aanbod in uw supermarkt voor zo’n 80% ongezond is (bij aanbiedingen ligt dat percentage hoger), als we toe blijven staan dat voedsel werkelijk overal is, en dat bijvoorbeeld stationshallen zo ongeveer opgetrokken lijken uit bladerdeeg en energiedrankjes (met toegevoegde proteinen!), dan komt het niet goed. Zeker als er geregeld vertragingen en verstoringen optreden op momenten dat de gewone hardwerkende Nederlander zijn vaker optredende namiddag-hongergevoel voelt opkomen. De wachttijd wordt opgevuld met ongezond vaak vettig eten, de Schijf van Vijf verwaait ergens aan het eind van perron 13. Waar nog bijkomt dat ik geregeld in de namiddag, onderweg naar een volgend theater, in de trein zit, en ik het lastig vind 60 minuten ofzo in de lucht van die vettige snacks en bakjes opgeleukte aardappelstengels door te brengen. 60 Minuten, een frituur, inderdaad. Maar dat is puur voor de liefhebbers van woordgrapjes.

Als we toe blijven staan dat het luide deel van de agrosector al het bovenstaande in stand houdt, terwijl een ander deel van die sector, en werkelijk iedereen die iets met zorg, overgewicht en chronische aandoeningen van doen heeft weet dat we naar een veel plantaardiger dieet toe moeten (en kunnen) – uiteindelijk 80/20, waarbij 20% het niet-plantaardige beslaat – dan komt het niet goed.

Wat we nodig hebben, denk ik, is politici die wél durven in te grijpen, die wel richting geven, die ongemakkelijke ongezondheidswaarheden durven delen, die niet de markt laten bepalen, maar kiezen voor gezondheid en welzijn op lange termijn.
Ik ben een optimist, maar het wordt echt tijd voor realisme (durf, eerlijkheid) in de politiek.

Een paar dagen geleden zag ik beelden uit een slachthuis. Dat is niet goed voor me, omdat ik het bewuste dierenleed te erg vind, omdat ik me niet kan voorstellen dat er een economisch model is dat is gebouwd op het op industriële schaal doden van levende wezens waarmee wij de planeet delen, omdat er zoveel negatiefs en lelijks zit aan dat doden. Ik weet ervan – veeteelt, veetransporten, slachthuizen – ik lees erover, ik deel geregeld mijn mening (en emotie) erover, maar ik kan het eigenlijk niet aan dat met eigen ogen te zien. Dat ergens op mijn harde schijf van visuele herinneringen op te slaan, dat zien en het daarmee nooit meer niet kunnen zien, niet gezien hebben. Zoals dat ook kan voelen met oorlogsbeelden, beelden van geweld tegen mensen, holocaust-beelden of de dagelijkse portie massamoord die we nu al bijna twee jaar lang uit Gaza binnenkrijgen. Het is te erg, eigenlijk zeg je door niet te kijken dat je je gewoonweg niet wílt voorstellen dat mensen dit andere mensen, of andere levende wezens, aandoen. Omdat je zelf ook een mens bent, omdat je daardoor op de een of andere manier medeplichtig bent.

De beelden die ik toch zag zaten in de documentaire BOEROCRATIE – Bezetting van het Binnenhof, die eergisteren zijn eerste vertoning beleefde. Het waren vooral biggetjes en varkens, die gedood werden, hoewel er ook een soort lopende band met kettingen en haken langskwam waarmee, zo te zien, per uur duizenden kippen en eenden aan hun vreselijke einde kwamen. De documentaire gaat over het vreselijke systeem van massaal doden en tot consumptievlees (en diervoeding) verwerken van koeien en kippen en varkens, maar ook over de (financiele) machten achter dat systeem, over hoe die machten tot diep in de politiek zijn doorgedrongen, en daarmee agrarisch beleid bepalen, of het zo ongeveer ontbreken daarvan (de methode-Wiersma, is u vast wel opgevallen de afgelopen 15 maanden). Natuurlijk gaat het dus over de BBB, ontstaan uit de varkens-marketing, en binnen een paar jaar een politieke speler van belang, maar ook in andere landen (VS, Brazilie) weet de agrosector de politiek sterk te beinvloeden en sturen. En nee, dat gaat niet met bebloede vleesmessen, of de dreiging van stroomstootwapens, dat gaat door nette meneren/mevrouwen die lobbyist zijn, en door vaak oncontroleerbare geldstromen die de politiek voldoende nudgen om niet teveel regels te maken, om de controles niet te streng te laten zijn, om te geloven dat die varkens die levend en niet-verdoofd in de machine verdwijnen, dat die eenden die geschopt worden, dat die kippen die in een krat gepropt worden echt nee echt incidenten zijn.

En ondertussen is de grootste slager van de wereld, JBS, in Nederland neergestreken (iets met belastingen), hebben ze Trump zo lang gemarineerd dat ze nu in New York aan de beurs genoteerd staan, is de rol van RABO suspect, wordt ‘voedselzekerheid’ als een onnodig angstbeeld ingezet, en werken partijen als de BBB moeiteloos samen met extreem-rechts. Wellicht viel het u op: terwijl de problemen in de sector – stikstof, landbouwgif, bodem en water, toekomstperspectief agrariers – ongekend zijn, zet de BBB voor de verkiezingen in op de ‘islamisering van Nederland’.

BOEROCRATIE is een aanrader, maar wel met geregeld een heel vieze smaak in de mond.

Het zou u ontgaan kunnen zijn, maar over n paar weken mag u zomaar weer eens naar de stembus. Even recapitulerend: we hebben de afgelopen 15 maanden te maken gehad met een kabinet, dat // cynisme-alert on // in een sfeer van vriendschap en samenwerking de problemen in het land heeft aangepakt, voor de gewone en vaak hardwerkende Nederlander ook, en dat alles onder de bezielende leiding van een man die internationaal als n absolute dick werd gezien, maar als het al een slappe lul was was het wel ónze slappe lul. Excuses voor dit woordgebruik op de zondagochtend, geachte vroege luisteraar. Soms werd de stapeling van onwil, onkunde, onmin en onwaarschijnlijke types als Faber en Keijzer en Madlener en Wiersma zelfs mij wat teveel.

Maar goed, nu hebben we nog VVD en BBB over, en daar zitten we de komende maanden echt nog aan vast. Sterker nog, als de VVD wegens zwalkbeleid, onwaarheden en Yesilgöz etcetera alsnog implodeert, heeft vd Plas de macht in ons land, en is iedereen met meer dan 10.000 varkens automatisch minister. In bredere politieke zin wordt dat wel het Gauke Moes-principe genoemd: als er in je partij niemand is die veel kan, kom je vanzelf terecht bij mensen die heel weinig kunnen.

Afgelopen week zag ik twee voorbeelden van iets dat op beleid lijkt, maar dan wel precies de verkeerde kant op. Kernwoorden: landbouwgif en uitstoot.

Ik begin even bij de lelieteelt, hoewel dat natuurlijk ook bloembollen zou kunnen zijn, of bomen, of andere zaken die van het grootste belang zijn voor onze voedselzekerheid. Ik ga ervan uit dat u het cynisme-alert soms zelf even aanzet, dankuwel. Ik sprak op deze en andere plekken al vaker over de grote gevolgen die landbouwgif, bestrijdingsmiddelen, gewasbeschermingsmiddelen als u dat fijner vindt, kunnen hebben en hebben voor de gezondheid van degenen die ermee werken, de mensen in hun directe omgeving, en iedereen die in de buurt woont of geregeld langsfietst. Kanker, Parkinson, hart- en ademhalingsziekten, neurologische aandoeningen en ontwikkelingsstoornissen bij kinderen, bijvoorbeeld. Eind juli oordeelde een rechter dat een lelieteler in Sevenum de komende jaren geen lelies mag telen omdat zijn akker naast een woonwijk ligt. Omdat, ik quote, ‘lelieteelt naast woonwijken wegens het vele gebruik van landbouwgif onwenselijk is’. Het zal u niet verbazen dat de minister van landbouw, ruim een minuut geleden nog onderdeel van een opsomming van gekmakende onkunde, hier anders naar kijkt. Ze beweert dat de gezondheid van de inwoner van dit land voldoende beschermd is, en dat er speciaal aandacht is voor kwetsbare groepen. En ze verwijst naar de Europese beoordeling van pesticiden. Ze negeert dus, bewust, de onwaarschijnlijke invloed van de giflobby in Europa, de tekortschietende onderzoeken naar gezondheidsgevolgen van gifspuiten, en alle belangen behalve die van de agrosector.

Een dag later deed collega Hermans, die echt alleen in functiebenaming nog maar iets met het klimaat te maken heeft, ongeveer hetzelfde, door niet de belangen van de omwonenden van Tata Steel maar die van het internationale miljardenbedrijf centraal te stellen. Door niet te kiezen voor een ander economisch en industrieel landschap in Nederland, maar voor het schenken van twee miljard aan een bedrijf dat decennialang heeft vervuild en uitgestoten, opdat ze nu echt nee echt gaan vergroenen en verduurzamen. Zodat bijvoorbeeld maar 1 van de 2 kooksfabrieken, groot-uitstoters, blijft draaien, en er CO2-afvang en opslag komt, als een ‘extra aanvullende tussenoplossing’, en als u tussen dat jargon door nog een gezonde IJmond voor u ziet wil ik graag ook wat van uw medicatie. Je houdt dus een energieslurpende en blijvend-uitstotende fabriek in stand, ten koste van de gezondheid en het welzijn van de omwonenden, in plaats van in ons land ander industrieel beleid aan te durven, energie op andere en veel belangrijker plekken te gebruiken, en daarmee wellicht het tweede deel van je ministerie-briefhoofd, groene groei inderdaad, enige eer te bewijzen.

Het zijn wat mij betreft vreselijke beslissingen, niet toekomstgericht, en elke keer weer kiezend voor de belangen van grote bedrijven en multinationals, en niet voor de inwoner van dit land, hardwerkend, gewoon, of anderszins.

Oh ja, die verkiezingen. Kies toekomstbewust, kies voor onze gezondheid nu en voor de generaties na ons, kies groen en duurzaam en met uw hart.

Fijne zondag.

Wekelijks prijs ik me gelukkig met deze prachtige plek in Trouw, met het voorrecht me uit te mogen spreken, en wellicht zo nu en dan wat (nieuwe) gedachtes in uw hoofd te planten, geachte lezer. Nog mooierder wordt het als ik brieven van lezers ontvang, via de hardwerkende opinieredactie. Afgelopen week kreeg ik er meerdere, en alle schrijvers vonden iets van het feit dat ik me vorige week over het geloof uitsprak. Laat ik herhalen: ik heb respect voor elke religie, en iedereen die daarbij wil horen, iedereen die gelooft, én ik heb er heel veel moeite mee als iemand zijn/haar geloof gebruikt om het leven van anderen te beinvloeden. Of (politieke) beslissingen te nemen die volgens mij tegen gezond verstand, of menselijkheid zelfs, ingaan. Dus: een imam die beweert door zijn religie tegen homoseksualiteit te moeten zijn zal mij altijd tegenover zich vinden. En een christelijk politicus die de bijna twee jaar durende genocide door Israel, als reactie op de onmenselijke aanlagen van 7 oktober 2023, blijft steunen, en zelfs vindt dat we Israel wat minder fel moeten aanpakken, zal mij ook altijd tegenover zich vinden.

Dus waar ik vorige week schreef ‘ik geloof niet, ik denk liever zelf na’, bedoelde ik dat als kritiek op dit soort wanstaltige denkbeelden, begreep ik natuurlijk heel goed dat heel veel mensen die geloven ook zelf nadenken, en herkende u wellicht zelfs een stukje satire. Dat laatste is namelijk ook mijn vak.

Geloven, ook los van religie, blijkt nogal eens te betekenen dat je iets voor (absolute) waarheid aanneemt, terwijl ik denk dat je ook moet blijven nadenken als dingen erop wijzen dat die waarheid wel eens niet zou kunnen kloppen. Dat laatste zou tot je kunnen komen door wetenschap, door journalistiek, door debat, door een open gesprek met een andersdenkende. Als echter je geloof absoluut is, zou het dus kunnen dat je homo’s toch als minderwaardig blijft zien, zou je kunnen denken dat Israel echt het aan de Joden beloofde land is, en mag het IDF dus alles wat daarbij hoort schoonvegen. Uithongeren. Tot real estate opportunity bombarderen. En dan vindt je mij dus, wederom, tegenover je. Het geloof is prachtig, maar niet heilig. En absolute waarheden bestaan niet. Of nauwelijks.

Als ik het nog iets breder mag trekken: ik denk dat er heel veel mensen in ons land zijn die echt geloven dat heel veel problemen worden veroorzaakt door asielzoekers, statushouders, vluchtelingen en nieuwkomers anderszins. Ze geloven dat omdat een deel van de politiek dat jaar na jaar herhaalt, in steeds hardere bewoordingen. Ze geloven dat omdat het klopt dat er te weinig woningen zijn, en dat er ook wat mensen uit voornoemde groepen zijn die een dak boven hun hoofd behoeven. Als dan de politiek – van Wilders tot Keijzer, van van der Plas tot Yesilgöz – dit (en andere problemen) maar blijft verbinden met die groepen, is het volstrekt logisch dát mensen dat geloven. Ook al omdat de andere oorzaak-gevolg-constellaties veel ingewikkelder zijn. En ja, als ‘de politiek’ dit dan niet gewoon even oplost, dan borrelt de woede op, dan vliegen de stenen door de lucht en laaien de vlammen op. Wapperen de foute vlaggen.

Niet alleen maar geloven, maar zelf nadenken, ik blijf ervoor!

Gisteren was ik in Club Sissi’s in Amsterdam, niet omdat ik daar zaterdagavond ZO HARD WAS GEGAAN dat ik nog herstellende was, nee, Heart for Palestine greep daar plaats. Een grote, grootse, creatieve benefiet voor het Palestijnse volk, dat al bijna twee jaar lang, voor het oog van de wereld, wordt gebombardeerd, verdreven, uitgehongerd en anderszins vermoord.

Toen collega Ephimenco hier dinsdag over schreef verwees hij, terecht, naar de vreselijke Hamas-acties van 7 oktober 2023, maar deed dat ook op een manier waardoor de lezer zou kunnen denken dat alle ellende daar, en toen, is begonnen, waarmee alles wat daarna gebeurde toch vooral de schuld, of verantwoordelijkheid, van die vreselijke terreurorganisatie is. Hij weet, en u weet, dat dat natuurlijk op geen enkele manier waar is, dat er al decennia van onderdrukking en illegale nederzettingenpolitiek, van intimidatie en arrestaties aan vooraf zijn gegaan, van oorlogshandelingen en aanslagen, van vernietiging van huizen en nederzettingen en olijfboomgaarden, van pesterij en constante intimidatie, van steeds maar toenemende spanning. Maar goed, het frame van 7 oktober is wel lekker makkelijk over te brengen, en wie vorige week het politieke debat volgde heeft door dat het wijdverbreid is.

Ik vond het, ook al volg ik die debatten wel vaker, toch weer niet om aan te zien dat na alle eerdere aanwijzingen en bewijzen, zelfs een VN-rapport onze ‘regering’ er niet toe kon brengen het woord genocide te gebruiken. Het lijkt erop dat ze de mening van zeg Albert Verlinden en Geert Wilders nog steeds als leidend zien, en alle andere feiten en bewijzen door Dick Schoof onder een tapijt laten vegen. Ach, Dick Schoof, als die man durf had en visie en eigen mening en logopedie, dan zou hij wellicht best een aardige premier kunnen worden. Ooit. Zelfs nu de PVV allang weer de boel de boel gelaten heeft, durft hij niks te doen of te zeggen dat de toorn van Wilders zou kunnen doen nederdalen. Want een ding is deze heren duidelijk: als we Israel niet blijven steunen totdat de laatste Palestijn dood of verdreven is, kan IS binnen twee weken het kalifaat opstarten vanuit Winterswijk.

Ook schokkend, sorry voor mijn wat zware toon deze week, vond ik de woorden va de heer Stoffer namens het SGP. Hij riep op ‘te stoppen met het belagen van Israel’, en in plaats daarvan Hamas harder aanpakken. Ik weet niet zeker wat in zijn kringen als harder aanpakken dan bombarderen, verhongeren en verjagen wordt gezien (wat Israel doet, met langdurige en nauwelijks aflatende steun van ons land), maar er zal ongetwijfeld een allesverzengend vuur aan te pas komen. En iets met Goddelijke gerechtigheid. Als ik in voorgaande regels te bijbel-onvast ben, excuses. Ik gun iedereen oprecht zijn of haar geloof, ik denk liever zelf na.

We leven in tijden dat politici liever een punkband en poppodia aanpakken dan menselijkheid tonen, in tijden dat organisaties die zich tegen onrecht verzetten het gevaar lopen tot terroristische organisatie gemaakt te worden, in tijden dat de meerderheid van onze volksvertegenwoordigers zelfs doodzieke kinderen uit Gaza liever niet helpt in ziekenhuizen hier die er klaar voor staan. Mij rest woede, en ongeloof.

Er zijn nogal wat talkshows, en vergelijkbare stukjes zendtijdvulling, op uw tv. Omdat ik geregeld ‘duiders’ zie die niet duiden maar een mening pushen, te vaak mensen zie praten over zaken waar ze geen enkele deskundigheid over hebben (het kabinet-Schoof is er grotendeels uit opgebouwd) en echt te weinig kritische vragen vooral, heb ik even een lijstje gemaakt van vragen die ik deze week graag gesteld zou zien/horen worden. Soms kunt u uit de vraag opmaken wie zou moeten beantwoorden, veel vaker maakt dat eigenlijk niet uit. Om met Trump te spreken: Here we go!

Denkt u dat de planeet waarop wij leven onze huidige manier van consumeren aankan? En hoe lang nog?

Denkt u dat de planeet waarop wij leven meer economische groei aankan? En hoeveel nog?

Vindt u dat wetenschap en wetenschappelijke bevindingen leidend moeten zijn bij politieke beslissingen? En hoe verhoudt zich dat tot ‘een gevoel dat mensen hebben’, al dan niet in de onderbuik?

U (en een aantal partijgenoten met dezelfde spindoctor) beweert dat ‘de afschaffing van de hypotheekrenteaftrek gezinnen 4 tot 500 euro per maand kan gaan kosten’. Negeert u in die zin bewust de voorgestelde langzame afbouw – gespreid over 8 tot 30 jaar – en spreekt u in die zin over ‘de hardwerkende Nederlander’ of over mensen met een huis van zeg anderhalf miljoen?

Eindigt het recht op zelfverdediging door Israel op het moment dat alle Palestijnen vermoord of verjaagd zijn, of op een eerder moment? (Eventueel aangevuld met:) Welk aantal Palestijnen dat wel in leven blijft vindt u redelijk?

In hoeverre denkt u dat de positie van de vrouw, en daarmee ook haar veiligheid op straat, negatief is beinvloed door de toon die tegen vrouwelijke politici en opiniemakers wordt aangeslagen, ook in de Tweede Kamer, door dezelfde toon (en grapjes…) aan talkshowtafels, en door influencers, opstellers van bangalijsten binnen studentenverenigingen en religieuze zeloten?

Vindt u dat een politieke partij die zelf vrouwen uitsluit mag meepraten over de positie van de vrouw in ons land?

Is het in tijden van constante cyberaanvallen en drones boven NAVO-grondgebied nog aanvaardbaar dat partijen in ons parlement openlijk (of minder-openlijk) pro-Russisch zijn? Zou zo’n partij ooit en op enige manier deel mogen uitmaken van onze regering?

En wat vindt u van partijen die die regeringsdeelname onlangs mogelijk hebben gemaakt?

Vindt u dat sportbonden die blijven sporten met en tegen Israel een punt hebben als ze zeggen van de sport te zijn en niet van de politiek? Of zijn sportbonden die toernooien organiseren in zeg Rusland, Qatar, Saoedi-Arabie en de VS-anno-2026 juist heel erg politiek?

Heeft een agrarier recht gif te spuiten? Heeft een chemische of staalfabriek het recht de omgeving en omwonenden te vergiftigen? Heeft een luchthaven het recht door te gaan, ook zonder natuurvergunning?

Zou het kunnen dat minder hard taalgebruik, minder breekpunten en minder de schuld van problemen bij een bepaalde groep leggen en meer inhoudelijk taalgebruik met ideeen, visie en aanzetten tot samenwerking een hoop politieke en daarmee sociale problemen een stuk behapbaarder zou maken?

Als u echt de Messias uit de Maasstad bent, waarom staat er dan nog steeds een saaie fles water op tafel?

Staat u volgende wedstrijd bij Vitesse op de rechtervleugel?

Komt u nog eens terug aan onze tafel?