Afgelopen woensdag had ik het grote genoegen een Boeklancering XL te mogen presenteren. Eigenlijk was het een vlammende lezing, ingeleid door mij met wat grapjes om de mensen scherp te maken, en aansluitend ook nog een dito interview. Jitske Kramer, antropoloog en spreker, bracht de Engelstalige versie van Tricky Tijden uit, en omdat wij samen zijn (het woord partner zult u van mij niet horen, ik vind dat nogal zaaddodend) kon ze mij lekker goedkoop boeken. En voelde ik, zoals vaker bij de dingen die zij doet, en ook bij mijn eigen voorstellingen trouwens, de emotie die leeft bij heel veel mensen. Over grote ontwikkelingen in de wereld, en onze nabije omgeving, ontwikkelingen waartegen mensen zich willen verzetten, maar vaak niet (meer) weten hoe.

Jitske duidt in het boek de tijd waarin we leven – liminaliteit, het ondertussen, wat was is niet meer maar we weten nog niet waar we uit gaan komen, laat staan hoe – en is heel kritisch op het (economisch) systeem waar bijna alle (politieke) beslissingen op gebaseerd lijken te zijn. Groei, winstmaximalisatie, aandeelhoudersbelangen, ik schrijf er ook wel eens over.

Bijna alle politieke partijen die de komende zeven weken druk doende zijn uw stem binnen te halen – middels glimlachende lijsttrekkers in pogingen-tot-talkshow, middels tv-spotjes en internet-memes, middels flyers en grote borden in het weiland – geloven in die economische groei, geloven in een systeem van geld en opbrengsten genereren, om met een deel daarvan dan aansluitend ‘mooie dingen voor de mensen’ te bewerkstelligen, werkgelegenheid natuurlijk, zorg en onderwijs en openbaar vervoer wellicht, en heel veel bij onze Amerikaanse vrienden ingekochte wapens om ons continent te beschermen. Het punt is alleen, of mijn punt in elk geval, dat dat systeem niet meer werkt, niet meer kán werken, omdat aan de ene kant bijna al die winst wegstroomt naar aandeelhouders en (erger nog) naar mensen die al zoveel geld, en macht, hebben dat het op geen enkele manier meer rechtvaardig is, en op heel veel manieren beangstigend. En het aan de andere kant volstrekt duidelijk is dat we de planeet volledig uitputten, dat we allerlei grenzen gaan overschreiden of allang overschreden hebben, dat we opmaken en leegtrekken en op ongekende schaal vervuilen (stikstof, Pfas, propamocarb in de Maas en lithium in de Rijn, extreem toenemende plasticsoep in oceanen omdat nieuw plastic produceren, en dan weer weggooien, ‘goedkoper’ is dan recyclen, u begrijpt, mijn column is te kort om tot een enigszins realistische opsomming te komen), het kan niet, het moet veranderen.

De meeste emotie werd veroorzaakt door een brief die Jitske voorlas, niet alleen aan politici, maar ook aan al die CEO’s en CFO’s die al het bovenstaande weten, en toch niet veranderen, aan iedereen die op enig niveau economie-onderwijs geeft, en níet een volledig nieuw en duurzaam systeem overbrengt: je kunt ‘purpose’ en duurzaamheidsdoelen en ‘people come first’ en allerlei andere mooie termen op je website zetten, maar als je niet verandert, als je niet handelt, als je niet oprecht kiest voor de planeet en de generaties na ons, als je gewoon doorgaat op de weg van winstmaximalisatie en groei, verandert er helemaal niks. En spreken wij u daarop aan, in niet mis te verstane bewoordingen.

Alstublieft, neem uw verantwoordelijkheid!